در یمن چه خبر است

درگیری‌های جاری در استان شمالی «صعده» یمن که اینک «جنگ ششمن» نام گرفته بار دیگر توجهات را به سمت یمن جلب کرده است. در این بین بعضی از شبکه‌های خبری عربی روی جنبه «مذهبی» درگیری‌های صعده متمرکز شده و دولت‌های ایران و عراق و حزب الله لبنان را به حمایت سیاسی، مالی و تسلیحاتی از «جنگجویان صعده» متهم کرده‌اند. در همان حال علی عبدالله صالح رئیس جمهور این کشور نیز وانمود کرده است که درگیری‌های استان شمالی یمن درگیری «تندروهای مذهبی» با «دولت قانونی»‌است.

از سوی دیگر در داخل ایران و سایر مجامع شیعی نیز این برداشت به وجود آمده است که سنی‌های یمن علیه شیعیان دست به نسل کشی زده

در یمن چه خبر است

درگیری‌های جاری در استان شمالی «صعده» یمن که اینک «جنگ ششمن» نام گرفته بار دیگر توجهات را به سمت یمن جلب کرده است. در این بین بعضی از شبکه‌های خبری عربی روی جنبه «مذهبی» درگیری‌های صعده متمرکز شده و دولت‌های ایران و عراق و حزب الله لبنان را به حمایت سیاسی، مالی و تسلیحاتی از «جنگجویان صعده» متهم کرده‌اند. در همان حال علی عبدالله صالح رئیس جمهور این کشور نیز وانمود کرده است که درگیری‌های استان شمالی یمن درگیری «تندروهای مذهبی» با «دولت قانونی»‌است.

از سوی دیگر در داخل ایران و سایر مجامع شیعی نیز این برداشت به وجود آمده است که سنی‌های یمن علیه شیعیان دست به نسل کشی زده و در صدد محو یا تضعیف شیعه برآمده‌اند.

برای اینکه صحنه درگیری‌های یمن شفاف شود نکات زیر باید مدنظر قرار گیرد:

1- ترکیب جمعیتی یمن بدین گونه است که بین 45 تا 55 درصد دارای مذهب زیدی‌اند، حدود 30 درصد شافعی، حدود 10 درصد حنبلی، حدود 6 درصد شیعه، نیم درصد مسیحی و یهودی و 3 درصد را مذاهب دیگر تشکیل می‌دهند. شافعی‌ها مناسبات بسیار خوبی با زیدیها و شیعیان دارند اما این سه با حنبلی‌ها دارای اصطکاک‌هایی می باشند زیدی‌ها از نظر مذهبی حد وسط شیعه و سنی به حساب می‌آیند. پاره‌ای از اعمال عبادی و فقهی آنان به شیعیان و پاره‌ای به سنی‌ها نزدیک است. اقلیت کم شمار شیعه یمن به سه گروه دوازده امامی، اسماعیلیه،- شش امامی -و خوجه ـ هندی الاصل ـ تقسیم می‌شوند. بر این اساس شیعیان اثنی عشری حدود 2 درصد از کل جمعیت یمن را شامل می‌شوند و در استان‌های «حضر موت» و «عدن» سکونت دارند.

صعده مذهبی‌ترین شهر یمن بوده و کانون مدرسه‌های علمیه زیدی‌ها به حساب می‌آید

2- زیدی‌ها که در یمن از دیرباز اکثریت جمعیت این کشور را تشکیل داده‌اند در 16 استان از 20 استان یمن اکثریت دارند و این استانها عمدتا توسط این گروه اداره می شوند. زیدی‌ها خود به طوایف و قبایلی تقسیم می شوند ؛ "جاروریه "، "سلمانیه "و "تبیریه " اصلی ترین شعبه های این مذهب می‌باشند که بقیه شعبه‌ها نیز به این سه برمی‌گردند. زیدیه از قرن سوم هجری و از زمان عزیمت «یحیی بن حسین رسی علوی» از عراق به یمن در این کشور زیسته‌اند. زیدی‌ها همواره رهبر خود را با واژه «امام» خطاب کرده‌اند یکی از ائمه آنان «هادی رسی علوی» است که «امام هادی» خوانده می‌شود و مقبره او زیارتگاه مردم «صعده» است. بعضی از شیعه‌ها گمان کرده‌اند این فرد همان امام دهم شیعیان است در حالی که وی اساسا شیعه نبوده است. 60 درصد از زیدیها از طایفه «جارودیه» هستند آنان دو مرجع مذهبی دارند؛ مجدالدین مؤیدی و بدرالدین حوثی که زیدی‌ها به این دو «امام» و «علامه» می‌گویند. بدرالدین حوثی رهبر مذهبی و معنوی و «عبدالملک حوثی» رهبر سیاسی و عملیاتی «مبارزان صعده» هستند که اینک با قوای دولتی در این استان درگیر می‌باشند. بسیاری گمان کرده‌اند جنگ جاری صعده جنگ میان زیدی‌ها و سنی‌هاست. کما اینکه عده‌ای هم آن را جنگ شیعه و سنی فرض کرده‌اند در حالی که هر دو طرف جنگ زیدی مذهبند و شیعیان یا اهل سنت یمن در آن دخالتی ندارند.

3- زیدی‌ها از قرن سوم تا اواسط قرن گذشته حکومتی شبه مذهبی را در یمن تشیکل داده بودند ولی حکومت آنان به خلافت شبیه تر بود هر چند رئیس حکومت با عنوان «امام» خطاب می شد. حوثی‌ها با داعیه بازگرداندن حکومت به یک حکومت شبه مذهبی با دولت مرکزی درگیر می باشند ولی نتوانسته اند از یک جنبش فراگیر را در میان همه زیدی های یمن به وجود آورند به گونه‌ای که این جنبش به استان صعده محدود گردیده و نشان چندانی از آن در 15 استان دیگر زیدی دیده نمی‌شود.

در عین حال ذکر این نکته لازم است که صعده مذهبی‌ترین شهر یمن بوده و کانون مدرسه‌های علمیه زیدی‌ها به حساب می‌آید. «حوثی‌ها» نامدارترین خانواده در استان صعده می‌باشند و از دیرباز ریاست بر این استان و در مقاطعی ریاست بر یمن را در دست داشته‌اند و در این راه قربانیان زیادی داده‌اند. آخرین بار «حسین الحوثی» رهبر این گروه در درگیری‌های سال 1385 به دست ارتش یمن به قتل رسید.

4- حوثی‌های یمن از توان بالای نظامی برخوردار می‌باشند به گونه‌ای که گفته می‌شود عدد نیروهای دوره دیده شبه‌ نظامی آنان از 100هزار نفر فراتر می‌رود. آنان به سلاح‌های پیشرفته مجهز می‌باشند تا جایی که بارها موفق به ساقط کردن هواپیما و هلی کوپتر نظامی شده و حمله زرهی ارتش را با شکست مواجه کرده‌اند. آنان به انواع موشکها و زره‌پوشها مجهز می باشند و البته مدعی‌اند که این تسلیحات را در جریان حمله به پادگان‌های نظامی ارتش بدست آورده‌اند ولی حجم این تسلیحات پذیرش چنین ادعایی را دشوار کرده است.

5- از ده‌ها سال پیش عربستان سعودی تلاش کرده است تا بر یمن سیطره یابد و از سال دو هزار بر حجم اقدامات خود افزوده است. این کشور در گام اول سه استان شمالی یمن که درباره مالکیت آنها بین دو کشور اختلاف وجود داشت و به جنگ‌هایی هم منجر شده بود را خرید و از خاک یمن جدا کرد. در گام بعد کمک های فراوان نظامی را به طور رسمی به دولت صنعا گسیل داشت تا در سایه آن و با هزینه تبلیغاتی فراوان به مرور سهم پیروان مذهب حنبلی را در مجلس این کشور افزایش دهد به گونه‌ای که حنبلی‌های یمن علیرغم آنکه حداکثر 10 درصد جمعیت 18 میلیونی این کشور را شامل می‌شوند بر بخش وسیعی از کرسیها و اکثریت کمیسیون‌های مجلس یمن تسلط یافته اند.

عربستان به نمایندگی از غرب عمل می‌کند کما اینکه ما امروز شاهد هم پوشانی خبری از سوی شبکه سعودی العربیه با بی‌بی‌سی ، سی‌ان‌ان، فرانس24 و تلاش مشترک برای انحراف افکار عمومی از مسئله اصلی درگیری‌های یمن هستیم

اقدام دیگر عربستان ایجاد یک ائتلاف بین وهابی‌ها، حنبلی ها و یهودی‌های یمن است که از این طریق بستر تجاری و حمل و نقل یمن را در دستان خود قرار داده‌اند.

6- یمن دارای موقعیت سوق‌الجیشی بالایی است و حاصلخیزترین کشورهای شبه جزیره می‌باشد. این کشور با تسلط بر تنگه «باب‌المندب» قادر است دریای سرخ را به کنترل درآورد و با استفاده از جزیره استراتژیک «بریم» می‌تواند این تنگه مهم را ببندد و از آنجایی که بلندترین جزیره- زقر- را در منطقه در اختیار دارد می‌تواند فعالیت‌های دریایی در منطقه خلیج عدن و دریای سرخ را به کنترل خود درآورد. یمن پرجمعیت‌ترین کشور شبه جزیره عربستان می‌باشد و در حال حاضر پرجمعیت‌ترین ارتش منطقه را در اختیار دارد و می‌تواند در صورت نیاز تعداد نظامیان خود را بسرعت به حدود سه میلیون نفر برساند. وضعیت سوق‌الجیشی ، طبیعی و انسانی یمن سبب شده است که کشورهای استعمارگر غرب و کشور عربستان سعودی به این کشور همواره چشم طمع داشته باشند.

اما در خصوص درگیری‌های جاری یمن نکات مهم دیگری نیز وجود دارد که به اختصار به آن می‌پردازیم:

1- سناریوی عربستان برای کشور استراتژیک یمن این است که حکومت مرکزی را متلاشی کند و در همان حال به تضعیف موقعیت‌ زیدی‌ها هم نایل گردد. شواهد زیادی حکایت از آن دارد که دولت ریاض همزمان به دو طرف درگیر کمک می‌کند و از رسیدن این دو گروه زیدی به توافق ممانعت بعمل می‌آورد. درگیری‌های جاری در استان صعده که امکان دارد به استانهای دیگر هم سرایت کند این نگرانی را به وجود آورده است که وهابی‌ها که اقلیت‌ بسیار ناچیزی هستند، یمن را هم مانند عربستان به تصرف خویش درآورند. اگر این اتفاق بیفتد یمن روزهای خونینی را پیش روی خواهد داشت و این می‌تواند ثبات کشورهای عربی را نیز بر هم بزند و بخصوص بر تحولات سومالی، جیبوتی و اتیوپی تاثیری منفی بگذارد.

2- قطعا در این صحنه عربستان به نمایندگی از غرب عمل می‌کند کما اینکه ما امروز شاهد هم پوشانی خبری از سوی شبکه سعودی العربیه با بی‌بی‌سی ، سی‌ان‌ان، فرانس24 و تلاش مشترک برای انحراف افکار عمومی از مسئله اصلی درگیری‌های یمن هستیم. بر این اساس باید گفت عربستان تلاش می‌کند تا از یمن به مثابه«پاشنه آشیل» تغییرات در حوزه عربی استفاده کند و روند عمومی این حوزه که مقابله با استیلای غرب است را متوقف و معکوس نماید. ابعاد این توطئه حتما بسیار بزرگتر از آن است که دیده می‌شود. از این رو باید گفت دولت مرکزی یمن که بارها قرارداد آتش‌بس با گروه حوثی‌ها را نقض کرده است عملا در مسیر فروپاشی یمن گام برمی‌دارد.

3- درگیری‌های یمن ماهیت مذهبی ندارد اما دستگاه‌های خبری غرب و عربستان خبرهای آن را از منظری مذهبی منعکس می‌نمایند. آنان حوثی‌ها را افراط‌گرایان تجزیه طلب شیعی لقب می‌دهند تا با تلاش شیعیان در عراق و لبنان برای احیای قدرت خود پیوند بزنند. از این رو آنان به دروغ ایران، عراق و حزب‌الله لبنان را متهم به تسلیح حوثی‌ها می‌کنند و حال آنکه برای دولت‌های ایران و عراق و حزب الله لبنان در عمل امکان دسترسی به یمن وجود ندارد و دلیلی هم ندارد که آنان از یک جنبش طایفه‌ای حمایت نمایند.

ترکیب جمعیتی یمن بدین گونه است که بین 45 تا 55 درصد دارای مذهب زیدی‌اند، حدود 30 درصد شافعی، حدود 10 درصد حنبلی، حدود 6 درصد شیعه، نیم درصد مسیحی و یهودی و 3 درصد را مذاهب دیگر تشکیل می‌دهند

4- در هر حال حوثی‌ها و مبارزان صعده در این میدان مظلوم واقع شده‌اند چرا که دست توافق را گشوده‌اند ولی دولت صنعا بارها توافقات فی‌مابین - و از جمله توافق سال 1386 دوحه -را نقض کرده است که طبعا باید پاسخگوی عواقب آن باشد.

5- آخرین تحولات جنگ صعده بیانگر اقتدار جنبش حوثی و ضعف ارتش یمن می‌باشد حوثی‌ها در حمله اخیر حدود 1200 نفر از اعضای ارتش را دستگیر کردند، مقادیری تسلیحات را به غنیمت گرفته، دو پادگان نظامی را متصرف شده و چند هلی‌کوپتر و هواپیمای ارتش را واژگون کرده‌اند. بر اساس جمع‌بندی اخبار منتشره ، تلفات ارتش از تلفات حوثی‌ها بیشتر است و این نشان می‌دهد که دولت ناچار است کوتاه بیاید.

6- دولت‌های منطقه باید در جهت خاموش کردن آتش جنگ صعده و تشویق دو طرف به مذاکره و توافق گام بردارند. این درگیری‌ها می‌تواند به کشورهای دیگر هم سرایت کند. جالب این است که آسیب‌پذیری عربستان از این درگیری‌ها بیش از دیگران است چرا که بافت طایفه‌ای عربستان غلیظ‌تر از کشورهای دیگر است. در واقع باید گفت در این معرکه دولت ریاض با آتش‌، بازی می‌کند.